Tarım ve Orman İl Müdürlüğü ile süt toplama ve soğutma konusunda fizibilite çalışması yapan Van Ticaret Borsası arasında işbirliği yapılarak hazırlanan ‘Soğuk Süt Zinciri’ projesi, DAP Bölge Kalkınma İdaresince kabul edilmişti. İl müdürlüğü tarafından soğutma tankları, araç ve gereçleri alınarak proje ortağı ile beraber soğuk süt zinciri tesis edileceği ve belirlenecek şartlar çerçevesinde kar amacı gütmeden işletmek üzere proje ortağı Van Ticaret Borsasına tahsis edileceğini dile getiren Müdür Görentaş, önümüzdeki günlerde işletme ve tahsis şartları belirlenerek Van Ticaret Borsasıyla sözleşme imzalayacaklarını kaydetti. Görentaş, “Sisteme dahil olacak işletmeler süt üretiminde pilot işletmeler olarak müdürlüğümüz tarafından yakından izlenecek. Bu işletmeler, hayvan sağlığı ve besleme, süt verimi ve kalitesi, suni tohumlama, işletme fiziki koşulları bakımından bilinçlendirilecek ve desteklenecek. Yapılan müdahaleler ve etkileri raporlanarak etki analiz çalışması yapılacak, elde edilen başarıların il geneline yayılması için eğitim ve yayım faaliyetlerine ağırlık verilecek. Proje kapsamında inek sütü üretiminde ön planda olan Tuşba ilçesinde 17 köyde, 40 noktada, 120 işletmede süt toplanacak. Kapasitesi 150 ile 250 litre arasında değişen süt soğutma tankları 40 noktaya (işletmeye) bırakılacak. Projenin önümüzdeki yıl devam edecek 2. etabı ile diğer ilçelerde de süt toplanarak sanayiye aktarılacak. Birinci etabı yakın zamanda uygulamaya geçecek proje ile Tuşba bölgesinde iki süt toplama bölgesinde süt toplanacak. Birinci bölge; Kasımoğlu, Otluca, Gülsünler, Adıgüzel, Satıbey, Hıdır ve Özkaynak mahalleleri, ikinci bölge ise Güvençli, Göllü, Yumrutepe, Atmaca, Alaköy, Mollakasım, Arısu, Topaktas, Çitören, Bardakçı mahalleleridir. 2014 yılında müdürlüğümüzce DAKA desteği ile hazırlanan Süt Eylem Planı çalışmaları kapsamında ilimizde tüm ilçeleri kapsayan saha çalışmasında 6 bin adet işletme ile yüz yüze görüşülerek işletmelerin profilleri çıkarılmıştır. Çalışma kapsamında özellikle süt üretimi konusunda yaşanan sorunlar tespit edilerek Van İli Süt Eylem Planı hazırlanmıştır. Yapılan çalışmalarda süt üreticilerinin sütü pazarlayamama, süt sanayicilerinin de süt temin edememe sorunu dikkat çekmiştir. 2020 yılı itibarı ile ilimizde yıllık üretilen 308 bin ton sütün ancak 12 bin tonu sanayiye aktarılabilmektedir. Sanayiye aktarılan süt miktarı bakımından Van oldukça geridedir. Türkiye’de üretilen sütün yüzde 60’ı sanayiye aktarılırken Van’da ise yüzde 0,4’ü sanayiye aktarılıyor. İlimizde sanayiye aktarılan süt miktarının bu kadar düşük olmasının önemli bir sebebi, sütün otlu peynir olarak değerlendirilmesidir. Otlu peynir işletme ortamında yapılmakta ve çoğunlukla koyun sütü kullanılmaktadır. Otlu peynir faktörü nedeniyle koyun sütü değerlendirme dışı bırakılsa bile sanayiye aktarılan inek sütü oranı yüzde 7 gibi oldukça düşük bir düzeydedir. Van Ticaret Borsasının 2019 yılında DAKA desteği ile yaptığı çalışmada 7 ilçede 500 işletme ile yüz yüze anket yapılmıştır. Görüşme yapılan işletmelerin yüzde 2,4’ü ürettikleri sütü mandıralara verdiklerini, yüzde 76,4’ü süt toplama merkezi kurulması halinde ürettikleri sütü buraya vermek istediklerini belirtmiştir. Bu nedenle, üretici ile sanayici arasında köprü olacak bir yatırım olarak soğuk süt zinciri kurulması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Piyasada ‘ev yoğurdu, köy yoğurdu’ adı ile satılan yoğurtlara tüketiciler oldukça rağbet göstermektedir. Ancak sağlıklı şartlarda yapılmaması, güvenliğe uygun ambalajların kullanılmaması, üretimden son tüketime kadar soğuk zincire uyulmaması gibi nedenlerle bu ürünler halk sağlığı için büyük bir risk oluşturuyor. Bunun yanında kontrolsüz ve kayıt dışı üretilen bu ürünler süt sanayisini de olumsuz etkilemektedir. Van’da süt sanayisinde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların önemli bir kısmı ilk ürün üretiminden kaynaklanan sorunlardır. İşletmelerin küçük ve çok dağınık olması, düşük verim, örgütlenememe, alt yapı yetersizliği, sektörde güçlü aktörlerin bulunmaması, sağlıksız süt, süt yüksek girdi maliyetleri gibi sorunlar üretimi olumsuz etkilemektedir. Bu sorunlar sütün sanayiye aktarılmasını zorlaştırmaktadır. İlde çoğu Bakanlığımız desteği ile kurulan 17 adet süt işleme tesisinin kurulu kapasitesi yıllık 20 bin tondur. Bu tesisler ortalama yüzde 60 kapasite ile çalışmaktadır. İşletmelerin verim açığının azaltılması ve kapasitelerinin arttırılması için eğitim, yayım, ıslah ve kırsal alt yapıyı çalışmaları neticesinde ilimizde son on yılda süt üretimi 205 bin tondan 308 bin tona yükselmiştir. Müdürlüğümüzce özel sektöre sağlanan destekler ile 15 yılda süt sanayisi kurulu kapasitesi on kat artarak yıllık 20 bin tona çıkmıştır. Çatak’ta müdürlüğümüzce yürütülen uygulamalı çiftçi okuluna katılan kadınlar, kooperatif çatısı altında örgütlenmektedir. Kurulacak olan kadın çiftçi kooperatifi için Çatak Belediyesi işbirliği ile otlu peynir atölyesi kurulacak ve burada Van ile özdeşleştirilecek toprak küplerde otlu peynir yapımı gerçekleştirilecek. Özellikle toprak küpler ile otlu peynirin marka değeri arttırılacak” dedi.
