Bir destan! Van'ın düşman işgalinden kurtuluşu

Van, İran Körfezi ve İç Asya ticaret yollarına hükmeden Askeri ve stratejik bir köprü konumundadır. Bu özelliği ile tarih boyunca birçok devletin sahip olmak istediği bir kent olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son döneminde Van ve çevresinde yaşanan olayların temelinde ''Şark Meselesi'' yatmaktaydı. Bu dönemde Batılı Devletlerden birçok din adamı, araştırmacı Van çevresine gelerek burada istihbarat ve misyonerlik faaliyetlerine başlamıştı. Bu doğrultuda misyoner okulları açarak Ermeni öğrencilere ''Bağımsız Ermenistan ''fikrini aşılamaktaydılar. Bu sayede Osmanlı Devleti'ne düşman vatandaş yetiştirmede oldukça mahir olmuşlardır. Rusya'nın başını çektiği Emperyalist Devletler ve misyonerlerin bu çalışmaları çok geçmeden sonuç vermiş, asırlardan beri Millet-i Sadıka olarak adlandırılan Ermeniler isyan hareketine girişmeye başlamışlardır. Ağustos 1914'te 1.Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Van'da Ermeni Ayaklanmaları etkisini arttırmaya başlamıştır. Aralık 1914'te yaşanan Sarıkamış Faciası Doğu Anadolu'nun deyim yerindeyse savunmasız kalmasını sağlamış, bu durumu fırsata çeviren Ruslar ve Ermeniler 1915 yılının İlkbaharı ile birlikte Doğu Anadolu'da ilerlemeyi hızlandırmışlardır. 28 Şubat 1915 tarihinden itibaren Gevaş, Çatak, Tımar gibi ilçe ve köylerde Ermeniler isyan başlatmıştır. İsyanlar kısa bir süre sonra Van merkezde yoğunlaşmaya başlamıştır. Ermeni komitacı Aram Manukyan önderliğindeki çeteler 20 Nisan 1915'te 2.Van İsyanını başlatmış, kent günlerce ağır silahlarla adeta dövülmüştür. Yaklaşık 1 ay kentin kahramanca Müdaafa edilmesini sağlayan Van Valisi Cevdet Bey 17 Mayıs 1915'te daha fazla kayıp verilmesini engellemek adına Müslüman nüfus için Tehcir(Zorunlu göç) emri vererek kentin Müslümanlarca boşaltılmasını istemiştir.